Antik Efes Liman Kenti ve Kuşadası Liman Kenti Sevgili okurlar bu günkü yazımda dikkatleri edebiyat, sanat ve kültürel faaliyet ve çalışmalarda, iki bin yıl öncesine göre, ne kadar bir gerileme yaşadığımıza çekmek istiyorum. İki bin yıl önce faal olan, günümüzde ise Efes Harabeleri adı verilen Antik Efes Kentini gezmeyenimiz yok gibidir. İki bin yıl önce Efes kenti tıpkı bugünkü Kuşadası liman kenti gibi bir liman kentiydi. Bu gün harabeleri gezdiğimizde liman caddesi olarak durmakta olan caddenin ucunda deniz başlıyordu. Zamanla deniz çekilip o alandan uzaklaşmış bulunuyor. Helen ve Roma egemenliğinde kaldığı dönemde bu coğrafyanın en önemli liman kenti olarak işlev görüyordu.

Sadece ticaretin yoğunlaştığı bir liman kenti değildi elbette Efes kenti. Aynı zamanda sanatın , edebiyatın ve kültürel faaliyetlerin tümünün zirvede olduğu, çok önemsendiği bir dönem ve kent idi. Çeşitli spor türlerinin, folklor ve en çok da tiyatronun, kitap ve edebiyatın etkin olarak desteklendiği bir dönem idi. İki bin yıl öncenin imkansızlığı içinde dönemin yönetimleri sınırsız emek ve harcamalar yaparak kentlerinde sanat, edebiyat ve kültürel etkinliklerin yapılabilmesi ve bu çabaların geliştirilebilmesi için muhteşem eserler inşa etmişlerdir. Ve bu harikulade eserler yirmi asır geçmesine rağmen dimdik ayakta durmaktadır. Dinsel bir çok yapıyı bir yana bırakarak doğrudan konumuzla ilgili olanları söylersek Efes antik kentinde dimdik yerinde duran görkemli Celsus Kütüphanesi ve yirmi beş bin seyirci kapasiteli Antik Tiyatro alanının varlığı kente hem büyük görkem katmakta hem de o dönemde sanatsal- kültürel çalışmalara ne denli önem verildiğini kanıtlamaktadır. Her birimiz bu antik kenti ve diğer antik kentleri gezdiğimizde büyük hayranlık ile bu şaheser yapıları izliyor ve anlamaya çalışıyoruz. Şimdi günümüze gelerek bu konuda ne durumda olduğumuza bakalım. Efes Antik kentinin kalıntıları bize o dönemin yöneticilerinin sanat ve kültüre yaklaşımlarını anlatmakta ve kanıtlamaktadır. Bu durum sadece Efes ‘te olan bir durum da değildir. Hemen yanı başında Torbalı ovasının kıyısında Metro polis kentini gezenler benzer muhteşem eserlerin orada da var olduğunu göreceklerdir. Bilimlerin bunca geliştiği, iş makinelerinin ve olanakların bunca arttığı günümüzde sanat ve kültür için gerekli ve görkemli yapılar neden inşa edilmiyor ? Kuşadası günümüzde bu coğrafyanın önemli liman kentlerinden biridir. Dünyanın hemen her ülkesinden ticaret ve seyahat gemilerinin uğrak yeri ve limanıdır. Sabit nüfusu yüz elli binden fazladır. Yazları bu nüfus üç -beş katına çıkmaktadır. Yerleşik nüfusa baktığımızda genellikle eğitimli ve sosyal bir popülasyon olduğunu görmekteyiz. Sanatın bütün dalları ile ilgili olan, üreten ve üretmek isteyen cıvıl cıvıl ve zinde bir popülasyondur bu. Ancak ne var ki Kuşadası’nda görkemli bir sanat ve kültür sarayı yoktur. Müzik, tiyatro, Resim, Kitap, spor ve diğer etkinliklerin her birine ayrı bölüm ve salonların tüm donanımı ile beraber, tam teşekküllü, kamuya açık bir kültür sarayı yoktur. Neden yoktur ? Yerel yönetimler böyle bir yapıyı inşa etmeyi neden düşünmezler?

İki bin yıl önce insanlık bunu düşünüp o günkü imkansızlıklar içinde gereğini yapmış iken günümüzde bunca gelişkin imkanlara rağmen neden bu düşünülmez? Sadece saray yapmak ta değil, sanatsal çabalar bir anlamda topluma hizmet olduğu için kamu hizmetidir de. Böyle ise ( ki böyledir) sanatsal çabaların finansman ve kaynak olarak da yerel yönetimler tarafından tam desteklenmesi ve sahiplenilmesi, bu işler için bir fonun oluşturulması gerekmez mi ? Tabi ki gerekir. Neden yapılmaz? Sonuç olarak, sanat ve edebiyata, kültürel çabalara ön açan toplumlar ve yönetimlerin tarihte kendi toplumlarını yüceltiklerini ve geleceklerini de olumlu yönde etkilediklerini belirtmeliyiz. Sanat ve edebiyata, kültürel çabalara uzak olanların ise geri toplumlar olmaktan kurtulamadıklarını belirtmekle yetinelim.

Saygılarımla Doğan Karaağaç