“Türk’ün aklı sonradan gelir” Ata sözü müdür, bilmiyorum ama böyle bir söz var. Anlamı şu; Türk, bir olay karşısında ne yapmak gerektiğini hemen düşünemez. Aradan zaman geçince doğru, sağlam bir davranış yolu bulur ve biraz geç de olsa onu uygular. Ama çoğu zaman iş işten geçmiş olur.

Türkiye’de, kararlar maalesef çok geç alınıyor. Faiz artırımı 2 yıl önce yapılsaydı, enflasyon bugün % 50 daha düşük olurdu. Kur bu kadar yükselmezdi. Bunu ben söylemiyorum, aklı başında tüm ekonomistlerin ortak tespiti bu yönde. Yükselen döviz kurunu baskılamak için Merkez Bankası stoklarını tükettik. Merkez Bankası’nın, swap (takas) yoluyla elde edilmiş 61 milyar dolarlık emanet dövizler düşüldüğünde net rezervi (23 Haziran itibarıyla) 8,7 milyar lira artarak eksi 51,2 milyar dolar oldu. 1 yıl içerisinde ödememiz gereken dış borç miktarı 202 milyar dolar. Kur korumalı mevduat hesaplarında halktan ödünç alınan borcun döviz karşılığı ise 70 milyar dolara ulaştı. Bunu da dahil edince, bir yıl içerisinde 272 milyar dolar para bulmamız gerekiyor.

Peki bu bu dar boğazdan nasıl çıkabiliriz? Bu çarkı nasıl döndüreceğiz?

İKİ YOL VAR! Ya üretim ekonomisine döneceksiniz yada tüketimi kısacaksınız. Tüketimi nasıl kısacaksınız? Öncelikle konuta ve otomobile olan talebi azaltmak gerekiyor. Faizi yükselttiğiniz anda bu talep kendiliğinden düşecektir. 20 Temmuzda Merkez Bankasının faiz kararı toplantısı olacak. Büyük bir faiz artışına gidileceği yönünde bir beklenti var. Zaten başka da seçeneğimiz kalmadı. Durum çok ciddi.Türkiye’nin borçlarını ödeyemeyecek duruma geldiği konuşuluyor. Faizi yükseltip talebi kısmamız şart. Talep düşünce, enflasyon kendiliğinden düşecektir. Yüksek faiz dövizi de düşürecektir. Peki, Merkez bankası geçenlerde faizi artırdı, neden döviz yükselmeye devam etti? Çünkü, faiz yeteri kadar yukseltilmedi, beklentinin çok altında kaldı. Diğer bir seçenek üretimin artırılması demiştik. Bunun sonucunu kısa vadede almak mümkün değil. O yüzden öncelikle talebi düşürmek gerekiyor. Uygulanan düşük faiz politikasından müteahhitler ve otomobil üreticileri yeteri kadar yararlandı. Konut ve otomobil satışlarında patlama yaşandı. Bu arada ceremeyi vatandaş çekti. Çekmeye de devam ediyor. Kur Korumalı Mevduat Arjantin’de uygulandı. Peru ve Brezilyada da benzer ekonomik programlar uygulandı. Belli bir azınlık zenginleşirken halk bilinçli olarak fakirleştirildi. Küresel güçler ve işbirlikçileri öyle istedi. Bunun adına servet transferi diyorlar.

Doların 35/40 TL seviyelerine ulaşacağı konuşuluyor. Bu gerçekleşirse, asgari ücret tekrar 250-300 dolara kadar düşecektir. Merkez Bankası iyi bir faiz artırımına giderse ben doların bu seviyelere çıkmasını beklemiyorum. Yüksek faiz ve ucuz iş gücü yabancı yatırımcıyı çekecektir.

Ciddi kaynağa ihtiyaç var.1 yıl içinde ödememiz gereken 270 milyar dolar çok büyük para. Nasıl buluruz bilemiyorum. Birleşik Arap Emirliklerine gittik elimiz boş döndük.

Freni boşalmış kamyon gibiyiz. Hızla uçuruma sürüklendiğimizi düşünüyorum. Bu kamyonu nasıl durduruz bilmiyorum. Karayollarında freni patlayan kamyonlar için kaçış rampalardan var. Ülkeyi yönetenler umarım kaçış rampasını da düşünmüşlerdir.

Bizim acilen üretim ekonomisine dönmemiz gerekiyor. Kalıcı çözüm budur. Nitelikli insanları kaybetmemek lazım. Türkiye’nin yetişmiş beyinleri siyasetten soğudu. Bir çoğuda kapağı yurt dışına atma derdinde. Sokaklar moralsiz ve hedefsiz gençlerle dolu. Gençleri üretime ve ekonomiye kazandırmalıyız.

Not: Rakamsal veriler, basında yer alan haberlerden ve internet ortamında ulaşılabilir kaynaklardan alınmıştır.

İlyas Erbay

ilyas.erbay@gmail.com