Sevgili okurlar bugünkü yazımda genel olarak canlılar ve özelde de biz insanların yaşamında esas ve ana olan yasa üzerine sohbet etmek istiyorum. Canlı yaşamları incelediğimizde yörüngelerine hükmeden ve yön veren bir gerçeklik ile karşılaşırız. Bu gerçeklige zorunluluk yasası diyorum. Bütün canlılar gibi biz insanlar da irademize bağlı olmadan yaşama gözlerimizi açarız. Bu durum hiç bir keyfiyet barındırmayan bir durum ve var oluştur. Zorunluluk ile başlayan hayatımız gün ve an gelir son bulur. Ölürüz. Başkalaşıma uğrarız. Bu yok oluş hali de keyfimize bağlı degildir. Tamamıyle irade dışı bir yokoluştur. Şunu rahatlıkla belirtebilirim ki eğer istege bağlı olsaydı hiç bir kimse ve hiç bir canlı ölmek istemez ve sonsuz yaşamak isterdi. Ancak ne var ki doğuşta istek sorulmadığı gibi ölürken de bu konuda kimseye istegi sorulmaz.

Sevgili okurlar zorunlu olan doğuş ile yine zorunlu olan ölüm arasındaki geçen sürece hayat diyoruz değil mi? Peki bu sürecin ana dinamiği nedir? Keyfimize göre mi yaşarız? Yoksa bu süreç boyunca her davranışımıza ve eğilimlerimize yön veren ve damgasını vuran bir yasa var mıdır? İrade dışı doğuş ile irade dışı ölüm arasındaki sürecin önemli her kavşağında belirleyici olan yasa yine zorunluluk yasasıdır. Biraz açacak olursak mesela; Yemek yeriz degil mi? Keyfiyetimiz burada rol oynar mı ? Ben yemek yemem deme lüksümüz var mıdır? Belki üç beş saat kadar erteleme yiğitliğinde buluna biliriz. Hepsi bu kadar. Sonra tıpış tıpış oturup yemek zorundayız. Yememek gibi bir keyfiyetimiz yoktur. Ben yaşlanmam hep genç kalmak istiyorum deme lüksümüz… Hiç bir iş yapmam deme lüksümüz… Uyumam deme… Evsiz yaşarım deme… Afganistan’ da doğmam ben Fransa’ da doğarım deme… Tek başıma yaşarım deme… vb. Lüksümüz var mı? Dikkat edilirse hiç bir konuda istediğimiz gibi bir yaşam çizgisine sahip değiliz. Her davranışımız bir zorunluluğun ve mecburiyetin sonucu gelişmektedir.

Sevgili okurlar yaşamımızın tümüne mecburiyet – zorunluluk yasası hükmederken tesadüfler silsilesi de yörüngemizin oluşumunda rol oynar- oynayabilir. Bazen bir insanla tanışmak yaşam çizgimizi daha iyi bir yörüngeye ya da daha kötü bir yörüngeye sokabilir. Ya da geçtiğimiz bir yerde tesadüfi bir olayın içinde kendimizi bulmamız ( Trafik kazası, kavga, deprem vb) tüm yaşam yolumuzu ve haritamızı ve hatta kimyamızı degiştirebilir. Dikkatle bakacak olursak tesadüfler yaşam yörüngemizi değiştiriyor gibi görünse de tesadüflere bizi götüren ve muhattap kılan esas şeyin yine de zorunluluk yasası olduğunu görürüz. Zira o yerde bulunmaya bizi götüren illa ki bir ihtiyaçtır. Ve her ihtiyaç ( maddi veya manevi ihtiyaçlar) bir zorunluluğun ürünü ve sonucudur. Formüle edersek yaşam süreçlerimizi belirleyen ana eksen zorunluluk yasası ve tesadüfler zinciridir. Keyfiyetin yeri ve önemi yokmudur diye sorula bilir. Tabi ki eğer var ise beyaz bir gömlek değil de siyah bir gömlek giyme keyfiyetimiz olabilir. Ama her zaman ve zeminde giymemek gibi bir keyfiyetimiz olamaz. Yani giymek zorunlu, varsa çeşit renk tercihi keyfiyeti ifade eder. Ya da saat 10 ‘da değilde saat 2’de uyumayı keyfen kararlaştıra biliriz ancak hiç uyumamayı kararlaştıramayız. Uyumaya mecburuz. Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere keyfiyetin canlı yaşam süreçleri üzerinde belirleyici bir özelligi yoktur. Keyfi tercihler yaşam süreçleri üzerinde ancak ve ancak etkileyici rol oynayabilir. Sevgili okurlar sonuç olarak ; İrademizle-istemlerimizle yaptığımızı sandığımız davranışlarımızın sebep- sonuç ilişkilerini incelediğimizde durumun irademize hükmeden bir zorunluluktan kaynaklandığı gerçegi ile karşılaşırız. Küçük bir görüngü ya da çağrışım yaratan bir efekt ya da rastlantısal bir fenomen bütün yaşam yörüngemizi değişime uğratabilir. Ve genellikle bunlar tesadüfler zincirinin halkaları şeklinde gerçekleşir. Son tahlilde baktığımızda yaşam çizgimizin irademize bağlı olmaktan çok bu tesadüfler zincirine bağlı olarak oluştuğunu apaçık görürüz. Tesadüfler zincirinin ana ekseninde ise zorunluluğu ifade eden ihtiyaçlar vardır. Yani yaşamın ana arterinin başında zorunluluk denen bir komutan oturmuş bulunmaktadır.

Başka yazılarda buluşmak dileğiyle hoşça kalın.

Doğan Karaağaç

28 Ağustos 2023