Büyük trajedilere yol veren olguların başında savaşlar gelir. Büyük çaplı Dünya savaşları, bölgesel savaşlar, etnik temelli savaşlar vb. trajediler yaratırlar. Göçler, mültecileşme, yurtsuzlaşma, sığınmacı konumuna düşme gibi hallerin nedenlerine baktığımızda en başta savaşların geldiğini görürüz. Büyük kuraklıklara bağlı olan yer değiştirmeler- göçler de bir neden olarak sıralanabilir. Ayrıca nüfus artışına bağlı olarak geçim kaynaklı göçmeler ve mültecileşmeler de üçüncü sırada yer alabilir. Ancak ne var ki ikinci ve üçüncü sırada yer alan durumların toplamı ilk sırada yer alan savaşlara bağlı trajedilerin yanında devede kulak kalır. Demek ki büyük trajedilere yol açan şey tabiatın devinimlerinden çok insan popülasyonunun kendi kusurları ve yönelimleridir.

İnsan türü neden bu büyük yıkımların mimarıdır sorusuna eğildiğimizde ve yıkıcı eğilimin tözü nedir diye baktığımızda karşımıza çıkan şey : İNSAN DOĞASINDAKİ DOYUMSUZLUK’ tur.

Türümüzü oluşturan ve insan adını verdiğimiz canlı organizma bencil kodlarla kodlu olup her konuda sınırsız bir isteme sahiptir. Hiç bir konuda sınırlanmaya, kaide ve kurala, ölçüye ve mütevaziliğe gelmez-biyolojik kodlanmasından dolayı- gelemez.

Savaşlar bu doyumsuzluğun, ölçüye gelmemenin, sınırsız büyüme ve üstünlük kurma arayışının doğrudan ve kaçını9lmaz bir sonucu olarak hep vardı ve var olmaya devam edeceğini öngörmek gerekir.

Aslında insanların tümünün- türümüzün tümünün bencil ve doyumsuz doğasından dolayı ruhsal sağaltıma ihtiyaçlı hasta canlılar olduğunu söylersek mübalağa değil gerçeğin ta kendisini ifade etmiş oluruz. İnsan türünün hastalıklı olduğunu kanıtlamak güç bir şey değildir.

Bir örnek üzerinden bunu ortaya koymaya çalışalım. İnsanlığın gelişim süreçlerinde ve yaşam yolculuğunda nüfus artıkça guruplar ve topluluklar arasındaki ilişkilenmelerde ve yaşam için gerekli ürünlerin temin ve tedariğinde takas ve dolaşımında bir aracı nesnenin tayini- düşünülmesi ve ad konularak icat edilmesi kaçınılmazdı. Başlarda, dönemlere göre farklı, en değerli ve az bulunabilen nesneler mübadele aracı olarak kullanıldı. Deniz kabuklularının kabukları, keçi boynuzları, fildişleri, buğday, nohut vb. gibi nesneler bu iş için kullanılarak yaşam örgütlendi. Bilahare Bakır, Altın ve Gümüş bulunduğunda alış- veriş işinde temel değişim ölçüleri olarak değerlendirildiler.

Buraya kadar her şey yerli yerinde ve anlaşılır bir durumdur. Bakır , Gümüş ve Altın ürün takasında değişim ölçüleri olarak kullanıldığında değerli elementler oluverdiler. Ancak M.Ö yaklaşık 1500 yıllarında Mısırlılar tarafından kullanıma başladığı anlaşılan altın ve gümüşün popülaritesi, deriyi M. Ö. 118 yıllında para niyetine kullanmayı akıl eden ve kullanan Çinli buluşundan sonra da… Ve devamla M. S. 806 yılında kağıt paranın da ha keza Çinliler tarafından icat edilmesine ve kullanılmasına karşın Altın ve Gümüşün kullanımı ve insanlar için en cazip ve muteber nesne olma halleri devam etmiştir. Günümüzde bu iki element – nesne insan türünün en yaygın kullandığı ve sevdiği elementler olmaya devam ediyor. Neden ? Normalde artık günümüzde kağıt banknotlar bütün toplumlarda kullanıldığına ve banknotların imali kolay olduğuna göre altın ve gümüş gibi elementlerin kullanımının sona ermesi gerekmez miydi ?

Altın ve Gümüş yenilir ve içilir elementler olmadığına göre, insan yaşamının sürmesi için bir besin değeri taşımadığına göre, bunlara olan rağbet, bunlara olan tapınma ve bunların temini ve bunlara sahip olmak için yaklaşık dört bin yıldır ( özellikle de son iki bin yıldır)) yapılan savaşlar ve yaşananları nasıl izah etmeli ? Altın ve gümüş , kağıt banknot icat edildikten sonra neden önemsizleşmedi ? Yenilen ve içilen şeyler olmadığına göre bunlara olan insan hayranlığını nasıl izah etmeli? Bunlar insan doğasının hangi biyolojik, sosyolojik ve de hangi psikolojik ihtiyaçlarına hitap ediyor ? Bu sorular ekseninde cevap arayarak insan doğasının neden bütün kötülüklerin anası ve atası olduğunu izah etmeye çalışalım.

Doğan Karaağaç

21 Ağustos 2025