Sevgili okurlar bu günkü yazımda empati ve demokrat kişilik üzerine sohbet etmek istiyorum. Özetle ; İnsan doğası esas olarak hayvansal bir doğadır. İnsanlaşma boyutu ne oranda gelişirse havyansanlıktan o denli uzaklaşılmış olur. Psikanalizin kurucusu Avusturyalı Psikanalist Sigmund Freud insanı-kişiliği üç katmanlı bir yapı olarak ele alır.

-İd

-Ego

-Süperego.

Üç katmanlı bu yapıyı şöyle açıklayabiliriz.

Merkezinde İd’in olduğu bir doğaya sahip her insan, id’in üzerinde şekillenen bir egoya sahiptir. Ego İd’in biraz daha gelişkin halidir. İd; çıplak hayvansallıktır. Ego; Konuşmayı, ağlamayı, gülmeyi en önemliside düşünmeyi bilen ve düşündüğünü pratikleştirebilen bir yapıdır. Ama her konuda bencil ben merkezci, kendini esas alan gelişmiş bir hayvansallıktır. İnsanin insanlaşması toplumsallıkladır. Toplumsal var oluş içinde, üretirken sarf ettiği emek sayesindedir.Toplumsal oluş ve yaşam zorunluluğu egonun da üzerinde onu da kontrol eden bir üst benliğe yol açar. Üst benlik-SüperEgo ; aslında toplumsal benliğin kişilikteki gerçekleşmesidir. Süper ego insanın toplumsal yanını ifade eder. İd havyanca doğa olurken Ego (Benlik);Terbiyeye mecbur edilen, sınırlanan prangalanan ve belli bir hizaya çekilen id oluyor. Süper ego ise; sınırlanan prangalarla yürütülen egoya estetik kazandıran toplumsal birlikte yaşama zorunluluğunun sağladıgı uygar kişilik düzeyidir. Hayvanca olan İd ; Ego ve Süperego gömleğini giyme zorunlulugu sonucu belli bir insanlaşmaya ulaşır. Hayvansal doğaya sahip iki canlı karşılaştığında çatııp dövüşürken, İnsanlaşma yolunda iki gömlek giyen iki İd karşılaştığında birbirine ’Günaydin-Nasılsınız diiyecek bir gerçekliğe dönüşür. İnsan doğasını şöyle bir şemayla ifade edebiliriz. İnsan doğası

İd ; Alt benlik= hayvansal öz

Ego ; Benlik = İnsansal biçimsellik

Süper Ego ; İnsanın toplumsal boyutu

Bu açıklamalardan sonra empatiyi ele alabiliriz. Empati : Kişinin kendisini karşısındakinin yerine koyması, ona göre karşısındakine muamele ve yaklaşım gösterme gücü ve seviyesini ifade eder. Yani karşıdakini kendi yerine koyarak ona göre ilişkileneceksin.Uslubuna yaklaşımına, bakışına ona göre yön vereceksin. Empatik yaklaşım karşındakinde kendini görmeyi emrettiğinden yaklaşımları insancıllaştırır. Böylece doğru-Adil-Eşit-Saygılı-Sempatik yaklaşım zorunluluğu ortaya çıkar. Zira kişi kendisine böyle yaklaşılmasını arzu eder. Empatik yaklaşım demek ki yüksek bir insanlaşmanın olduğu yapılarda olasıdır. Zira o gelişmiş bir süper egoyu ifade etmekdedir. Süperegosu gelişmiş olmayan bireyden (yani toplumcu yanı gelişmemiş olandan) empatik yaklaşımı beklemek anlamsızdır, mümkün de değildir. Şimdilerde en çok kullanılan siyasal kavramların başında demokrasi kavramı gelmektedir. Demokrasi kişiye indirgendiginde demokrat olmaya tekabül eder. Demokrat olmanın özü ise veya demokrat olmaya açılan ana kapi ise empati kapısıdır.Empati kuramayan insan demokrat olamaz ve demokratlaşamaz. Demokrat olabilmek için güçlü bir empatik seviyeye, empatik olabilmek içinde gelişkin bir toplumsal benliğe (yani süperegoya) ihtiyaç vardir. İd’den Ego’ya, Ego’dan Süperego’ya giden gelişim yolu ise eğitimden geçer. Demek ki demokrat olabilmek öyle oldum denince olan bir şey, bir kendiliginden oluşum ve düzey değildir. Tamamen kendini eğitme ve ögrenme olayıdır. Yeterli bir tarih bilinci, felsefe, coğrafya, biyoloji, sanat, edebiyat ve evren bilinci olmaksızın geniş ufuklu olmak olanaksızdır. Geniş bir düşünce gücü olmadan da empati kurarak davranmak imkansızdır. Bunların yokluğu son tahlilde kişide demokrasi yoksunluğu-demokrasi fukaralığı olarak ortaya çıkar. Bu durumda en çok ego kendisini konuşturur. Ego müthiş bir bencilliktir. Siyasa’ya yansimasi despotik ve traniktir. Üste, güçlüye karşı boyun eğmeci, alta ve güçsüze karşı müthiş bir bastırmacıdır. Çünkü ego az gelişmiş hayvandır. Az gelişmiş hayvansal doğada ise kendini konuşturan hayvansal alemin yasaları ve kanunlarıdır. Yani orman kanunları ve kurt kanunudur. Sevgili okurlar bu gün insanlığın daha çok ihtiyaç duyduğu şey, daha çok eğitim ve öğrenme, empati kurabilmek için daha fazla süper egodur. Bu; demokratik kişiliklerin oluşumu anlamına gelir. Demokratik topluma giden yol, her bireyin demokratikleşmesinden geçer. Toplumun yapı taşları birey ise, bireyler demokratikleşmeden böyle bir demokratik toplum düzeyine de ulaşılamaz. Yeni bir yazıda buluşmak dileğiyle…

Doğan Karaağaç

4 Haziran 2023